درسهایی از برندگان نوبل اقتصادی 2020 برای ایران

 

جمشید اسدی - امروز به ویژه در پی گسترش اقتصاد بازار – بنیاد و فنآوری‌های اجتماعی اینترنتی که هزینه‌های داد و ستدی را ‏کاهش داده‌اند، حراج، با تعریفی که آمد، هر روز میلیاردها دلار را موردهای بیشتری جابجا می‌کند: فروش جای آگهی با ‏موتورهای جستجو در فضای اینترنتی، عمده فروشی برق، واگذاری پروانه ماهیگیری در آب‌های همگانی، اعتبار برای ‏میزان آلودگی کربن، برنامه ریزی نوبت ساعت فرود هواپیما در فرودگاه، پروانه سخن پراکنی رسانه‌ای، فروش باند‌های ‏موج برای رادیو و تلفن، پروانه بهره برداری از کان‌های معدنیِ، داد و ستد اوراق بهادار و دیگر.‏ 

جانمایه پژوهش پل میلگروم و رابرت ویلسون برای پی بردن به چند و چون بهینه سازی روند حراج است، به گونه‌ای که حراج گزار به بالاترین و خواهنده به بیشترین ارزش دست یابند و جامعه نیز از آن بهره مند شود.

پل میلگروم به این نتیجه رسید که هر گاه خواهنده‌ها از برآورد و بهای پیشنهادی یکدیگر آگاهی داشته باشند، چون ‏هیچ یک نمی‌خواهند بازنده شوند، هریک بهای بیشتری برای به دست آوردن کالای مورد حراج پیشنهاد می‌کنند و بدین ‏ترتیب میانگین بهای پیشنهادی به سود حراج گزار بالاتر می‌رود.

پژوهش ویلسون به ارائه نظریه «نفرین برنده» (‏winner’s curse‏) انجامید، بر این پایه که خواهنده خردورز ‏همواره بهایی پیشنهاد می‌کند که حتی بر پایه برآورد خود او نیز کمتر از بهای کالا یا امتیاز حراجی است. چون چنین می‌‏پندارد که اگر بهای پیشنهادی او بیانگر ارزش واقعی کالا مورد حراج باشد، دیگران هم همان بها را پیشنهاد می‌کنند. از ‏همین رو از هراس این که نکناد برای برنده شدن بهایی بیشتری بپردازد و پول از دست دهد، بهایی پیشنهاد می‌کند که حتی ‏به باور خود او هم کمتر از ارزش کالای حراج شده است. ویلسون با بهره گیری از نظریه بازی‌ها نشان داد که چگونه ‏می‌توان از «نفرین برنده» پرهیخت.‏

این دو همکار دانشگاهی به همراه یکدیگر نیز مدل « حراج چند دوره‌ای همزمان» ‏‎(Simultaneous Multiple ‎Round Auction)‎‏ را برساختند. میلگروم با چند همکار دیگر مدل دیگری برای حراج امتیازهای مکمل هم ارایه داد ‏‎(The ‎Clock-Proxy Auction: A Practical Combinatorial Auction Design)‎‏.‏ تا پیش از این دو اقتصاددان، حراج بسیاری از امتیازها، همچون فروش امواج رادیویی، کار آسانی نبود.‏

در سال 1994، دولت آمریکا برای نخستین بار الگوی این دو اقتصاددانان برای واگذاری امواج تلفن بی سیم را به ‏کار برد و به 120 میلیارد دلار درآمد دست یافت، ‌در حالی که تا پیش از آن این امتیاز‌ها به بهایی بسیار کمتر واگذار می‌‏کرد. از آن پس بسیاری از دیگر کشورها هم همان الگو را برگزیدند.‏ 

 رابرت ویلسون و پل میلگروم که زمانی دانشجوی وی بود در زمان دریافت جایزه، به ترتیب 83 و 72 سال داشتند. ‏نظریه‌ها و راهکارهای این دو اقتصاددانان، بی‌تردید برای گذار از اقتصاد رانتی ـ ولایی به اقتصاد بازار – بنیاد آموزه‌های درخور و سازنده‌ای در بردارد.‏ 

چه نه تنها در اقتصاد بازار – بنیاد می‌بایستی امتیازها و پروانه‌های بهره برداری را به گونه‌ای روشن و با ‏پاسداشت رقابت آزاد واگذاشت، بلکه بنگاه‌ها وسازمان‌های در اختیار رانت خواران نظام، همچون بنیادها، آستان‌ها، ‏نیروی مسلح و آقازادگان، را نیز می‌بایستی در روند حراجی روشن و دادگرانه به جامعه مدنی و بخش خصوصی ‏بازگردانید.‏

منبع: ایران امروز

به کانال تلگرامی  گرج نیوز بپیوندید